میرمرعشی: کسی که تاریخ خوانده نمی‌گوید «قدیم وضع خیلی بهتر بود»/ تاریخ را فقط قوم غالب نمی‌نویسد
تاریخ انتشار: ۱۹ اردیبهشت ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۷۷۰۹۴۰۸
خبرگزاری فارس ـ گروه تاریخ: چرا تاریخ خواندن یکی از ضروری‌ترین موارد تحلیل و گام برداشتن در مسیر پیشرفت است؟ چرا باید کتاب‌های تاریخی را خواند؟ آشنایی نسل جوان با گذشته سرزمین خود چه سودی برای آنان دارد؟ مردم در حال زندگی می‌کنند، آنها برای آینده خود برنامه‌ریزی می‌کنند و نگران آن هستند. تاریخ، مطالعه گذشته است و با وجود مشقت‌ها و مشکلات در رفع خواسته‌های کنونی و پیش‌بینی خواسته‌هایی که در راه است، چرا باید نگران چیزی باشیم که در گذشته اتفاق افتاده است؟
انوشه میرمرعشی
برای دریافت پاسخ این سؤالات و اساساً اهمیت تاریخ، به ویژه تاریخ معاصر کشورمان با انوشه میرمرعشی، پژوهشگر حوزه تاریخ گفت‌وگو کردیم.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
تاریخ خواندن برای الگو و عبرت گرفتن از سرگذشت مردمان قدیم
انوشه میرمرعشی گفت: اهمیت مطالعه تاریخ آنجایی است که خداوند در قرآن به مطالعه و تفکر در زندگی گذشتگان ارجاع می‌دهد. همینطور حضرت امیر علیه‌السلام در نامه خود به امام حسن مجتبی علیه‌السلام اشاره داشته‌اند که: به قدری در زندگی گذشتگان تعمق و تفکر کرده‌اند که گویی با آنها زندگی کرده‌اند. از این جهت از لحاظ دینی و عقیدتی می‌توان جایگاه توجه به تاریخ را فهم کرد. عبرت و الگو گرفتن از سرگذشت افراد دو مسأله‌ای است که اهمیت تاریخ و مطالعه آن را روشن می‌کند.
«خاطرات» از آثاری‌اند که با مطالعه آن درک صحیحی از وقایع خواهیم داشت
وی افزود: تصور اینکه مردم تاریخ نمی‌خوانند، در حد قابل توجهی به این موضوع برمی‌گردد که ما درک و تعریف صحیحی از کتاب‌های تاریخی نداریم. منابع تخصصی و تحلیلی یکی از انواع آثار تاریخی به حساب می‌آیند. از آن طرف، گاهی برخی انواع کتب تاریخی به حدی فراگیرند که از یک دانش‌آموز دبستانی تا یک محقق تاریخی می‌توانند با مطالعه آن اطلاعات بسیار ارزنده‌ای کسب کنند. مثلاً «خاطرات» از آن دسته آثار مهمی است که آحاد جامعه با مطالعه آن درک صحیحی از وقایع خواهند داشت؛ حتی خاطرات افراد معمولی و نه چندان معروف.
اگر تاریخ معاصر را بخوانیم، دیگر نمی‌گوییم «قبلا وضعیت خیلی خوب بود!»
این پژوهشگر حوزه تاریخ ادامه داد: اهمیت خواندن خاطرات ولو خاطرات یک انسان عادی و غیرمشهور از آن جهت است که ما در تاریخ رشته‌ای به نام تاریخ اجتماعی داریم. فرض بفرمایید ما در حال مطالعه خاطرات یک معلم در دهه ۲۰ هستیم. خواندن خاطرات و روزمرگی‌های او به دلیل ترسیم فضای آن موقع به خوبی برای ما بیانگر اجتماع و فرهنگ دهه ۲۰ است. چه بسا خواندن خاطرات تاریخی، خط بطلانی بر بسیاری از مشهورات غیرمستند تاریخی باشد؛ مثل این گزاره کلیشه‌ای که «قدیم همه چیز خوب بود!» باید تاریخ خواند تا فهمید خوب و بد چه معنایی دارد و آیا واقعا در گذشته وضع خیلی خوب بوده است یا خیر.
او اشاره داشت: اگر توجه داشته باشیم که خاطرات و سرگذشت‌نامه‌ها تا چه حد مهم هستند، خواهیم دید اتفاقاً افراد زیادی اهل مطالعه کتب تاریخی بوده و اطلاعات زیادی دارند. مثلاً نباید توقع داشت یک جوان دانشجو که تخصصش تاریخ نیست یا آن را به شکل جدی دنبال نمی‌کند، برود و کتب تحلیلی بخواند؛ چرا که نه جاذبه‌ای برای او خواهد داشت و نه کسی از او چنین توقعی دارد. مثلاً اگر قرار است از استعمار بیگانه بداند و بخواند، اینکه مطالعه‌اش زندگی رئیسعلی دلواری باشد، بسیار نافع‌تر و بهتر است تا اینکه وقتش را با یک کتاب تحلیلی پُر کند.
آیا تاریخ را قوم غالب می‌نویسد؟
میرمرعشی در پاسخ به این شبهه که «خواندن تاریخ فایده ندارد؛ چرا که هرکس هرچه را بخواهد از تاریخ روایت می‌کند» گفت: در این باره سخنی رایج شده که تاریخ را قوم پیروز می‌نویسد. این حرف، غلط است و وجه صحیحی ندارد؛ چون اگر درست بود ما امروزه نباید نسبت به جنایات بنی‌امیه، مغول، آمریکا و استعمار و... آگاهی و اطلاع داشته باشیم؛ چرا که این گروه‌ها پیروز ظاهری صحنه روزگارند و طبیعتاً تاریخ را باید به نفع خود روایت کنند، اما این چنین نیست و اتفاقاً مغلوبین هم دارای روایت و حکایت خود از تاریخ هستند. حقیقت پنهان نمی‌ماند؛ چرا که ملاک‌های تاریخی واضح و روشن هستند و چه بسا شخصی از دل تاریخ‌نگاری قوم غالب، حقیقت را کشف و آن را نمایان کند.
وی افزود: یک گزاره دیگر هم وجود دارد که شاید در ظاهر درست باشد، اما در حقیقت یک حرف نادرست و بی‌مبناست. آن گزاره این است که «ما تاریخ بی‌طرف می‌خواهیم»! این سخن به شدت غلط و ناصحیح است؛ چرا که اساساً امکان روایت تاریخ به شکا بی‌طرفانه و جهت‌دار وجود ندارد، بلکه آن چه که مهم است رعایت انصاف و حقیقت دربیان تاریخ است؛ ولو در حق دشمن. حال چگونه می‌توان به این درک و فهم رسید؟ پاسخ آن است که با استمرار مطالعه و مقایسه روایات تاریخی از یک واقعه، شخص، گروه و... می‌توان به این فهم دقیق رسید.
پایان پیام/
منبع: فارس
کلیدواژه: تاریخ تاریخ ایران مطالعه آن
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.farsnews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «فارس» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۷۰۹۴۰۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
انتقاد از سریال «حشاشین» به رسانه‌های عرب زبان رسید
به گزارش «تابناک» به نقل از هنر آنلاین، این سریال روایتی حول محور یکی از مرموزترین افراد تاریخ بشر تحت عنوان حسن صباح که شاید بتوان او را پایه‌گذار نخستین سازمان اطلاعاتی تاریخ به شمار آورد را روایت می‌کند که پایگاه اصلی و نمادین آنها در قلعه الموت قرار داشت و اقداماتی انجام داد که برای قرن‌ها منطقه خاورمیانه را تحت تاثیر قرار داده است. با این حال، اما رسانه‌های عرب زبان بر این سریال تاریخی نقد وارد کرده‌اند.
در سریال «الحشاشین» که ماه رمضان منتشر شد، گویش محاوره‌ای که شخصیت‌های سریال به آن صحبت می‌کردند، انتقاد‌های بسیاری را برانگیخت؛ چراکه سریال تاریخی بوده و زبان شخصیت‌ها باید عربی فصیح و کلاسیک می‌بود. در این راستا، تعدادی از بازیگران جامعه هنری مصر نیز این اثر را مورد انتقاد قرار دادند.
سمیحه ایوب، هنرمند و بازیگر، در همین زمینه گفت: عربی کلاسیک بهترین زبان در آثار تاریخی است تا نسل‌های کنونی آن زبان را درک کنند.
او همچنین به جای خالی عربی فصیح اشاره کرده و گفته است در آثار هنری نزدیک به ۱۵ سال است که از این زبان استفاده نمی‌شود و مردم دیگر به آن عادت ندارند.
مجدی احمدعلی، کارگردان مصری نیز عنوان کرد: انتقاد برخی از افراد به استفاده نکردن از عربی فصیح با توجه به تاریخی بودن این سریال طبیعی است و به نظر من ممکن است تکیه بر زبان عربی، عمدی از سوی سازندگان اثر باشد تا بیشترین مخاطب را همراه کنند.
محمد فاضل، کارگردان دیگری با اشاره به سریال الحشاشین، اظهار کرد: این اولین اثر تاریخی نیست که به گویش محاوره‌ای تکیه می‌کند، چراکه پیش از آن سریال‌های زیادی ساخته شده است، اما مهم‌ترین نکته این است که کار به خوبی ارائه و اطمینان حاصل شود که پیام آن بر مخاطبان تأثیر می‌گذارد.
طارق الشناوی، منتقد سینما نیز گفت: ما از دهه ۱۹۶۰ قوانینی را به ارث برده‌ایم که آثار تاریخی و مذهبی به زبان عربی فصیح یا کلاسیک ارائه می‌شود که این منطقی نیست. البته این در حالی است که «ریدلی اسکات ناپلئون را به انگلیسی ارائه کرد، هرچند او یک شخصیت فرانسوی است».
پدیده جعل تاریخ در درام تاریخی عرب
رسانه‌های عرب زبان مسئله دیگری که در مورد نمایش ماه رمضان مطرح شد را میزان دقت و اعتبار تاریخی و نقض برخی آثار با حقایق رخ داده خواند.
وجیهه عبدالرحمن، بازیگر، در رابطه با این موضوع گفته است که درام تاریخی متأسفانه ذهن بینندگان را با ابطال‌هایی که آزارش می‌دهد، آشفته کرده است و اگر فیلمنامه‌نویس حق داشته باشد با رمان اجتماعی، پلیسی یا عاشقانه بازی کند، حق دستکاری تاریخ و وقایع شناخته شده را ندارد، به خصوص اگر درام به شخصیتی تاریخی بپردازد که در یک دوره زمانی خاص نقش فعالی داشته است، همانطور که این امر در سریال الحشاشین (قاتلان) واکنش‌های بسیاری را برانگیخت.
پدیده جعل تاریخ در درام تاریخی عرب و ترکیه بسیار وجود دارد، چراکه آنها فیلم‌نامه‌ها را از بین رویداد‌هایی برمی‌گزینند که مواضع قهرمانانه را تقویت و افتخارات و پیشینیان‌شان را ستایش می‌کند و این قطعاً به نفع درام نیست.
بدون تاریخ، بدون تفسیر
او معتقد است عوامل این فیلم تمایلی به پایبندی به حقایق و آنچه کتاب‌های تاریخی روایت می‌کنند، ندارند؛ چراکه برخورد نمایشی با آثار ادبی و تاریخی، فیلمنامه نویس و کارگردان را مجبور می‌کند تا جزئیات زیادی را به آن اضافه کند و این امر ممکن است برتر از اثر ادبی باشد.
همچنین رسانه دیگری عنوان کرده است: سریال «الحشاشین» در ابتدا و انتها ماحصل خیال بوده که از تاریخ الهام گرفته شده است، همچنین در این سریال تلاش چندانی برای تفسیر تاریخ نشده است.
گزارشگر قديمى راديو دار فانى را وداع گفت